Choć nie wszyscy zdają sobie sprawę, czym dokładnie jest szeroko omawiane w ostatnim czasie pojęcie gaslightingu, zdecydowanie warto je sobie przyswoić. Jest to bowiem szereg rozmaitych działań manipulacyjnych, mających na celu sprawienie, by ofiara zaczęła wątpić w swoje umiejętności, zdolności a nawet szeroko pojmowaną poczytalność. Jak dokładnie objawia się gaslighting i na co zwracać szczególną uwagę w relacji z drugim człowiekiem?
Rozmaite formy manipulacji
Gaslighting jest formą znęcania psychicznego, podczas którego oprawca manipuluje słowami i uczuciami ofiary do tego stopnia, że ta nie tylko zaczyna wątpić w siebie, ale też stopniowo jest izolowana od grupy społecznej czy rodziny. Do głównych zachowań, które mogą świadczyć o stosowaniu tej okrutnej metody, zaliczyć można:
- przekłamywanie faktów, manipulowanie informacjami w taki sposób, by ofiara zawsze czuła się winna lub traciła pewność siebie w odniesieniu do własnych wypowiedzi, słów oraz osądów na temat danej sytuacji
- zaprzecza własnym słowom lub zmienia je w taki sposób, aby ofiara myślała, że wszystko, co to tej pory usłyszała, tak naprawdę tylko jej się wydawało
- nastawia ludzi przeciwko ofierze poprzez ośmieszanie jej, obgadywanie lub nawet jawne obrażanie w obecności znajomych, przyjaciół, a nawet rodziny
- wmawia, że ofiara nic nie osiągnie bez swojego oprawcy, że nie jest samodzielną jednostką oraz że jej uczucia są przerysowane
Twardych objawów gaslightingu jest oczywiście o wiele więcej, jednak wymienione można uznać za podstawowe, które bezpośrednio przenoszą się na sposób funkcjonowania i postrzegania siebie oraz świata przez potencjalną ofiarę. Oprawca doskonale zdaje sobie sprawę z tego, jaką krzywdę wyrządza drugiej osobie, jednak zwykle nie ma to dla niego znaczenia. Istnieje pogląd, że choć gaslighting definiuje się poprzez przymus wystąpienia intencji, to może zdarzyć się, że oprawca nie jest do końca świadomy swoich poczynań wobec ofiary i stosuje wyuczone lub wyniesione ze swojego domu techniki manipulacji w sposób nieuświadomiony i niekontrolowany.
Kim jest ofiara gaslightingu?
Wbrew powszechnym opiniom ofiarami przemocy psychicznej nie stają się wyłącznie jednostki słabsze lub mniej inteligentne, którymi łatwiej manipulować. W większości przypadków gaslighting dotyczy związków małżeńskich lub relacji partnerskich, w których głównym czynnikiem powodującym całkowitą podległość są uczucia oraz emocje. Ofierze trudno z początku zauważyć, co dokładnie się dzieje, a nawet jeśli, jeszcze trudniej w to uwierzyć. Wszystkie osoby, które podejrzewają, że mogą paść ofiarą gaslightingu powinny jak najszybciej zgłosić się po pomoc do psychologa.